SAD i logika američkih imperijalnih ratova

Kako se američki ratovi poslednjih decenija mogu racionalno objasniti? Sledeća analiza pokazuje, na osnovu modela profesora Dejvid Silvanan i Stiven Majeski, da se ovi ratovi zasnivaju na sopstvenoj, iskreno imperijalnoj logici delovanja. Pri tome posebnu ulogu igra tradicionalni medijski sistem.

Primeri za scenario A: Čile 1973.; Panama 1989.; Haiti 1993.; Nemačka 2005. B: Švajcarska, Australija, Japan, itd. C: Kina 1949.; Kuba 1958.; Vijetnam 1975.; Nikaragua 1979. D: Kolumbija 2000. i posle, Pakistan 2001. i posle; E: Liberija 1992.; Afganistan 2003. i posle, Irak 2004. i posle; F: Južna Koreja 1960.; Filipini 1986.; Indonezija 1998. G: Iran 1979.; H: Italija i Francuska 1946.-48.; Turska i Brazil 2001. I: Bolivija i Čile 1963.-64.; El Salvador 1982.-84.; J: Istočna Evropa i Baltik 1991. i posle; K: Iran 2015.; L: Severna Koreja 2003. i posle; Iran 2001. i posle; Ukrajina 2014.; Rusija 2014. i posle; M: Iran 1953.; N: Angola 1975.; Afganistan 1979.-91.; Sirija 2011 i posle; O: Kuba 1961. i posle; Kina/Tibet 1958. i posle; P: Nemačka 1917.-18. i 1941.-45.; Japan 1941.-45.; Koreja 1950.-51.; Q: Jugoslavija/Srbija 1999.; Jemen 2015.; R: BiH 1992.-95; Afganistan 2001.; Libija 2011.; Sirija 2014. i posle; S: Grenada 1983.; Irak 2003. godine.

Navedeni primeri nisu kompletni. Podaci analizirani na osnovi dokumenta Sylvan & Majeski, U.S. Foreign Policy in Perspective, Routledge 2009.

Zbog svoje ekonomske i vojne dominacije, SAD su od II svetskog rata preuzele ulogu moderne imperije, a naročito od 1990. godine. To rezultira u specifičnoj spoljnoj politici, koja u suštini sledi istinsku imperijalnu logiku (vidi sliku iznad).

Centralna distinkcija (broj 1) iz imperijalne perspektive je ona klijentskih i ne-klijentskih država. Termin "država klijent" datira iz vremena rimskog carstva i odnosi se na države koje u osnovi upravljaju samim sobom, ali usklade svoju spoljnu i sigurnosnu politiku sa Carstvom i koordiniraju njihovo sukcesiju sa njom.

U slučaju postojećih klijentskih država (leva strana dijagrama), mogući su, sa imperijalne tačke gledišta, rutinska administracija (B - npr. Švajcarska i Austrija), vojna ili nevojna (npr. Ekonomska) podrška (D do I - npr. Kolumbija i Pakistan), ili pokušati da se demokratski ili vojno zameni neprihvatljiva vlada klijentske države (A - na primer, Grčka 1967. godine, Čile 1973. godine, možda i Nemačka 2005. godine i Turska 2016. godine). U nekim slučajevima vlada klijent-države, uprkos imperijalnoj podršci, više ne može da zadrži vlast i mora da bude napuštena ili se mora odustati od te države (C, F, G - npr. Južni Vijetnam 1975. god. ili Iran 1979. god.)

Stanje država koje nisu klijenti (desna strana dijagrama) ima drugu početnu poziciju. Kada regija ponovo stupi u sferu uticaja imperije, ona će prvo potražiti mirno sticanje svojih država kao klijentskih država (J). To je bio slučaj u Istočnoj Evropi i baltičkim državama nakon 1990. godine.

Sa druge strane, ako država odbije da postane država klijent, pre ili kasnije će postati neprijateljska država, samim tim što kao nezavisna država ugrožava autoritet i hegemoniju imperije, preteći tako unutrašnjoj i spoljnoj stabilnosti carstva. Jer imperija koja više nije u stanju da svoju hegemoniju sprovodi se raspada. Zbog toga je većina imperija u situaciji da neizbežno ekspanzivno prisiljava i sprovodi svoju hegemoniju, tako da konflikt ne mogu da izbegnu ni suštinski miroljubive države.

Kod neprijateljskih država, Carstvo mora prvo da odluči da li je vojna akcija obećavajuća (br. 11). Ako ne, Imperija može stupiti u pregovore i, zavisno od izgleda uspeha, može da okonča status neprijatelja (K) ili može da nametne sankcije ili da traži (građansku) promenu režima (L).

Tipični primeri su trenutno Iran, Severna Koreja, Rusija i sve više Kina. Nije slučajno da su to obično države koje posjeduju ili se zalažu za nuklearno oružje, jer samo na taj način može se odlučujuća skretnica broj 11 trajno preneti sa vojnog na ne-vojne scenarije. Važno je i dostupnost esencijalnih sirovina kao što su nafta i gas, jer u suprotnom te države ne mogu održati svoju nezavisnost na duži vreme.

Nasuprot tome, ako Imperija smatra da je vojna akcija obećavajuća, sledeće pitanje je da li je neprijateljska država ili njena vlada poseduje međunarodnu legitimnost ili ne (broj 13). Ako su država i njena vlada legitimni, Carstvo će pripremiti prikrivenu neprijateljsku intervenciju, a ako nisu moguća je otvorena neprijateljska intervencija. Na taj način, autokratski oblik vlasti mnogih neprijateljskih država može se koristiti za poricanje međunarodnog legitimiteta.

Prikrivene neprijateljske intervencije uključuju naročito vojni državni udar (M - na primer Iran 1953. g. ili Egipat 1956. godine), kao i prikrivena podrška pobunjenika (N - npr. Afganistan 1979. i posle) ili grupe u egzilu (O - npr. Kuba 1961. i posle). Ove operacije su klasičan primer za zadatke tajnih službi, kao što je američka CIA.

U otvorenim neprijateljskim intervencijama prvo se proverava da li je neprijateljska država već u sukobu, da li su prisutni lokalni pobunjenici i da li su potrebne vlastite kopnene trupe. U zavisnosti od scenarija, slede asimetrični (vazdušni) napadi (K - npr. Jugoslavija/Srbija 1999. godine), podrška pobunjenika (R - npr. Sirija 2011. i posle), ciljane invazije (S - npr. Irak 2003. godine) ili sveobuhvatni rat (P - npr. Nemačka 1941.-45., Koreja 1950.-51. godine).

Tradicionalni medijski sistem je strogo imperijalno orientisan, što proizlazi iz vlasničke strukture, a manifestuje se u načinu izveštavanja tih medija.

Iz logike imperijalnih ratova istovremeno se pojavljuju i najvažniji zadaci imperijalno orentisanih medija: to su posebno delegitimizacija države neprijatelja ili njihove vlade (broj 13), podrška otvorenim neprijateljskim operacijama i zataškavanje prikrivenih neprijateljskih operacija (broj 14 do 18), opravdavanje sankcija i promene režime (scenario L), kao i pomoć u imperijalnom rukovodstvu ili otpuštanju vlade (scenario A).

Međutim, zbog Interneta i različitih novih medija, jednostrana medijska prezentacija takvih intervencija postaje sve teža. Ovo je novi razvoj čiji uticaj na imperijalnu politiku još uvek nije predvidljiv.

1. Sylvan, David & Majeski, Stephen (2009): U.S. Foreign Policy in Perspective: Clients, Enemies and Empire. Routledge, London. (Web)
2. Blum, William (2014): Killing Hope: US Military and CIA Interventions Since World War II – Updated Edition. ZED BOOKS, London.
3. Brzezinski, Zbigniew (1998): The Grand Chessboard: American Primacy And Its Geostrategic Imperatives. Basic Books, New York. (Web)
4. Haass, Richard (2017): A World in Disarray: American Foreign Policy and the Crisis of the Old Order. Penguin Press, London.
5. Kagan, Robert (1998): The Benevolent Empire. Foreign Policy Magazine. (Web)
6. Kissinger, Henry (2015): World Order. Penguin Books, London.
7. Die Logik imperialer Kriege. Swiss Propaganda Research (Web)
8. Base Nation, David Vine (Web)

Izvor: SWISS PROPAGANDA RESEARCH (SPR)

SPR je švajcarski istraživački i informativni projekat o geopolitičkoj propagandi. Sve studije i članke je pripremila politički i novinarski nezavisna istraživačka grupa bez ikakvih eksternih donacija.